Nieuws

Toxische stress & traumagerelateerd gedrag / Hoogbegaafdheid

Bij een bepaalde groep hoogbegaafde kinderen zien we helaas regelmatig ernstige signalen van toxische stress en traumagerelateerd gedrag. Vaak lopen deze kinderen vast in het onderwijs en zakken mede hierdoor af in niveau, motivatie en gedrag. Dit kan zulke extreme vormen aannemen dat een kind depressief wordt en/of heftige ‘gedragsproblemen’ gaat vertonen.

Gedragsproblemen kind

Bij een bepaalde groep hoogbegaafde kinderen zien we helaas regelmatig ernstige signalen van toxische stress en traumagerelateerd gedrag. Vaak lopen deze kinderen vast in het onderwijs en zakken mede hierdoor af in niveau, motivatie en gedrag. Dit kan zulke extreme vormen aannemen dat een kind depressief wordt en/of heftige ‘gedragsproblemen’ gaat vertonen.

Stress bij een kind

Ik zal hier trachten in het kort een beetje uitleg te geven over de neurobiologie achter dit ‘gedrag’. Bij een kind dat gedurende langere tijd in bijna constante staat van stress verkeert kan de ontwikkeling van het brein anders verlopen dan bij andere kinderen.  In tijden van stress brengen stresshormonen (adrenaline, noradrenaline en cortisol) je lichaam in staat van paraatheid. Dit is nodig zodat je, wanneer er gevaar dreigt, snel tot actie kan komen. Stress heeft dus ook zeker een functie. Als kinderen echter voortdurend in een stressvolle omgeving leven, wordt hun stress systeem hyperactief en reageert het sneller dan bij kinderen die zich veilig en prettig voelen. Denk hierbij  dus zeker ook aan hoogbegaafde kinderen die voortdurend niet ‘gezien’ en begrepen worden op school, afgekeurd om hun intensiteiten en vrijwel consequent worden afgeremd in hun cognitieve ontwikkeling. Er ontstaat als het ware een ‘ontwikkelingstrauma’.

Probleemgedrag

Een van de dingen die in de knel komen is de ontwikkeling van de zelfregulatie. Dit wordt door de buitenwereld vaak gezien en bestempeld als ‘onaangepast- of probleemgedrag’ en kan behoorlijk heftige vormen aannemen tot complete ‘meltdowns’ aan toe. Zij zitten eigenlijk voortdurend aan de grenzen van hun ‘window of tolerance’. Vergelijk dit met de spreekwoordelijke emmer die voortdurend tot de rand toe gevuld zit en dus bij elke extra druppel onmiddellijk kan overlopen. Hoe komt dit nou? Normaliter als er iets voorvalt wat ons bijvoorbeeld boos maakt, kunnen wij doorgaans toch even  ‘nadenken’ over hoe wij hierop gaan reageren. We slaan er (meestal gelukkig) niet direct op los en zijn  in staat emoties zo te reguleren dat we op een sociaal aangepaste manier ons ongenoegen kunnen uiten. Dit komt omdat wij reageren vanuit onze neocortex (mensenbrein) waar het cognitief beredeneren en logisch denken vandaan komt. Dit noemen we ook wel het ‘langzame’ brein.

Toxische stress

Wat we echter zien bij mensen/kinderen met toxische stress is dat dit signaal naar die neocortex er simpelweg niet doorheen komt. Het limbisch systeem (met als kern de amygdala) is als het ware overactief en dit maakt dat een kind heel snel in de ‘fight, flight or freeze‘ modus komt waarbij het simpelweg niet meer in staat is om het gedrag te reguleren. Het reageert dan nl vanuit het zgn ‘reptielenbrein’ wat gestuurd wordt vanuit reflex en niet vanuit cognitie (dit brein is veel sneller dan het mensenbrein). Door de overactieve stresshormonen zullen het brein, en ook het lichaam van het kind, dus ook in een directe ‘staat van paraatheid’ komen. Ook als er niet daadwerkelijk sprake is van gevaar. De amygdala geeft dus een signaal af aan het ‘reptielenbrein’ en het kind vertoond hierop een reflectieve respons. Wanneer je dit snapt begrijp je ook waarom de meeste reactieve en gedragsregulerende interventies zo weinig effect hebben. Dit kind heeft andere dingen nodig.

Fight, flight or freeze

Wat zien wij in het gedrag? Zoals ik eerder al noemde zien we meestal een fight-flight or freezemodus ontstaan. Ik zal  hieronder even heel kort beschrijven wat je hierbij mogelijk waarneemt:
Fightmodus: Boos zijn, schreeuwen, schelden, slaan, schoppen, gooien etc.
Flightmodus: Rent weg, verstopt, mijdt oogcontact, hoofd op armen op tafel etc.
Freezemodus:
- Actief; kind is gelaten, laat het over zich heen komen maar hartslag en ademhaling wel verhoogd (hyperventilatie, paniekaanvallen).
- Passief; Shutdown, kind naar binnen gericht, moeilijk te bereiken, hartslag en ademhaling verlaagd (dissociatie).

Dit is een artikel uit de nieuwsbrief Griefelen - november 2017. 

Gepubliceerd op zaterdag 18 november 2017